THỦY TÚ VẠN

 THỦY TÚ VẠN

 

Năm trước cháu Vĩnh Khương đi chơi Bình Thuận, có ghé thăm Thủy Tú Vạn và chụp vài tấm hình gửi về. Những thông tin kèm theo của Khương về cái cơ ngơi này rất rời rạc, đại ý Khương nghĩ rằng nó là cái Đình nhưng mang tên hơi lạ là Dinh Vạn Thủy Tú! Lúc ấy tôi bận nên không tìm hiểu thêm. Bây giờ lại tìm không thấy những tấm hình chụp của Khương; tôi đã để quên đâu mất! Vì thế hôm nay tôi lên mạng tìm hiểu về cái cơ ngơi có cái tên khá lạ đó, rồi viết vài hàng đăng lên Blog và lên FB… mong nhận được nhiều ý kiến!

Theo Wikipedia, Vạn Thủy Tú là ngôi Vạn tọa lạc trên đường Ngư Ông, phường Đức Thắng, thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận. Đây là nơi thờ thần Nam Hải tức Cá Ông, theo tín ngưỡng của ngư dân vùng biển… Các Vạn thường được xây dựng ngay sát bờ biển của các làng chài. Vạn này được ngư dân làng Thủy Tú xây dựng vào năm Nhâm Ngọ 1762 để thờ Cá Ông (cá voi) với chính điện, nhà thờ Tiền Hiền, Võ Ca được bố trí theo hình chữ Tam, mặt chính quay về hướng Đông…

Có một tấm bia lớn bên trong (cốt để giới thiệu với khách du lịch sau khi cơ sở được trùng tu) ghi giới thiệu tên “Vạn Thủy Tú” cùng với lời dịch sang tiếng Anh là “Thuy Tu Temple” (Temple là cái đình).

Theo một bài viết trên mạng, Dinh Vạn Thủy Tú được công nhận là di tích lịch sử cấp Quốc Gia vào năm 1996. Đến nay, dinh đã chứa gần 100 bộ xương cá Ông lớn và các loài cá khác cùng họ. Điều đặc biệt, một nửa trong số chúng có niên đại lên đến 100 – 150 năm, và những bộ xương to lớn này được ngư dân đem đi thờ cúng tôn nghiêm, thể hiện lòng biết ơn đối với những con cá Ông đã cứu giúp họ trên biển trong suốt thời gian dài. Ngoài những bộ xương cá Ông, ở Dinh Vạn này còn là nơi lưu trữ nhiều di sản văn hóa Hán - Nôm liên quan đến nghề biển. Điều đặc biệt khác là Dinh Vạn Thủy Tú lưu giữ 24 sắc phong của các vị vua triều Nguyễn. Riêng vua Thiệu Trị đã ban tặng 10 sắc thần, điều hiếm thấy so với các di tích khác…

 

Theo một bài viết khác thì chính bởi phong cách bày trí và thờ phượng gần giống với các ngôi đền nên Dinh Vạn Thủy Tú thường được nhiều người gọi là Đình Vạn Thủy Tú. Chính giữa Dinh là bàn thờ Nam Hải Cự Tộc Ngọc Lân tôn thần (Ông Nam Hải); bên trái thờ Thuỷ Long thánh phi nương nương tôn thần (Nữ Thần Nước) và bên phải thờ Thái hiệu tiên sư tôn thần (Ông tổ nghề nông ngư nghiệp). Phía sau là phòng lưu trữ bảo tồn những bộ cốt cá voi. Ngoài ra, ở cạnh chính điện còn có miếu thờ Đức Quan Thánh. Đây là những nhân vật liên quan đến nghề biển và đóng vai trò quan trọng trong đời sống tâm linh, tín ngưỡng của người dân Phan Thiết.

 

Tôi còn nhớ Vĩnh Khương có chụp một tấm hình ngoài cổng, trên bảng có ghi “Vạn Thủy Tú 2002” cho biết năm trùng tu gần đây nhất là 2002 (Nên nhớ năm bắt đầu xây cất là 1762 cũng là năm sinh của vua Gia Long, đến nay đã trải qua nhiều lần trùng tu).

 

Để biết rõ hơn, tôi tìm trên mạng và thấy các hình chụp cái cổng chính và cái cổng bên trong đều có bảng tên ghi bằng chữ Hán “Thủy Tú Vạn”, (với chữ Vạn , theo từ điển của Thiều Chửu và của Nguyễn Quốc Hùng có nghĩa là mười ngàn). Trong khi đó các ghi chú bên dưới các tấm hình lại là “Dinh Thủy Tú Vạn”!

 

 

Tóm lại đã không có sự thống nhất tên gọi của cơ sở tín ngưỡng dân gian đó. Thế thì Vĩnh Khương có thắc mắc về cái tên của cơ sở này cũng phải thôi!

 

Dầu những tên gọi của cái đình, khi thì Vạn Thủy Tú, khi thì Dinh Thủy Tú Vạn… (và theo Wikipedia ở miền biển đó có nhiều cái “Vạn” như vậy), nhưng tôi nghĩ đó chỉ là cách gọi của người dân địa phương (?), nên khi tu sửa đình, bảng tên đã được ghi theo cách gọi như vậy! Tuy nhiên những cách gọi này nghe “hơi lạ tai” đối với người ở các vùng miền khác!

 

Tôi cảm thấy “bối rối” nên thử phân tách từ ngữ để hiểu rõ hơn!

- Trước hết, ai cũng rõ Thủy Tú là tên riêng của địa phương, không phải bàn cãi.

- Thứ hai, cơ sở đó là một cơ sở tín ngưỡng dân gian, gọi là Đền cũng được. Tuy nhiên đền này thờ cá ông (cá voi) theo tục lệ truyền thống của nghề đi biển, có sắc phong của vua và trên bàn thờ chính điện tôi thấy thấp thoáng chữ Thần. Vậy phải gọi đó là cái Đình!

- Chữ Vạn ở đây theo tôi là một chữ Nôm, có nghĩa để chỉ một nhóm người làm cùng nghề. Ở nơi này phải hiểu là Vạn Chài. Họ sống tập trung trong Xóm Chài và hành nghề đi biển. Vậy không thể gọi cơ sở tín ngưỡng này là Vạn!

- Chữ Dinh cũng vậy. Nếu hiểu theo nghĩa Dinh là cái nhà lớn thì không phù hợp để chỉ cơ sở tín ngưỡng này.

 

Tóm lại theo tôi, cái tên của cơ sở tín ngưỡng đó và cả cái tên viết trên bảng, theo các vùng miền khác, sẽ là “Đình Thủy Tú”. Nếu nói dài cho đủ nghĩa thì đó là “Cái đình của xóm chài Thủy Tú thờ thần Cá Ông (cá voi).

 

Đó chỉ là ý kiến chủ quan của tôi. Vị nào nếu thấy tôi không đúng thì cứ thẳng thắn comment, tôi rất cám ơn vì được dịp học hỏi!

Tháng 6/ 2025