VỀ CỘT ĐỒNG MÃ VIỆN
Học trò Việt Nam khi học sử hay khi đọc quyển Việt Nam Sử Lược của Trần Trọng Kim đều biết đến câu chuyện cái cột đồng do Mã Viện dựng lên sau khi chiến thắng quân khởi nghĩa Hai Bà Trưng, nhất là biết câu viết trên cột đồng “Đồng trụ chiết Giao Chỉ diệt”!
Vậy mà anh Đổ Hoàng Ý, một đồng môn YKSG 68-75 của tôi, trong bài biên khảo rất công phu của anh về người Việt cổ, lại cho rằng câu chuyện cái cột đồng với câu chữ “xấc xược” trên là không có thật, chỉ có trên truyền thuyết!
Có thể tóm tắt những ghi nhận của bạn Ý như sau:
-Thư tịch cổ của Trung Quốc có nói khá nhiều về việc tướng Mã Viện theo lệnh vua nhà Hán đi đánh dẹp vùng biên cương. Sau khi thắng trận ông ta cho dựng trụ đồng như cột mốc để đánh dấu lãnh thổ của nhà Hán đã ra tới đó.
-Sau khi thắng quân của Hai Bà Trưng, Mã Viện cũng có dựng cột đồng như vậy. Trên cột có ghi dòng chữ “Đồng trụ chiết, Giao Chỉ diệt”.
-Tuy nhiên sau khi xét các thư tịch Trung Quốc, kể cả các truyền thuyết, ngoại truyện cũng như nghiên cứu các bài viết của nhiều học giả người Việt, bạn Ý cho rằng sự thật không có cái cột đồng mang dòng chữ đó. Câu chuyện chỉ là truyền thuyết mà thôi!
Tôi cũng đã phân vân khi đọc bài biên khảo của bạn Ý. Thật ra sách sử Việt có nói đến chuyện đó nhưng có vẻ cũng coi đó là truyền thuyết. Ắt các sử gia người Việt cũng có ý gì đó khi đưa câu chuyện vào chính sử?!
Do đó sau bài viết phản hồi về vị trí cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng, tôi cũng có viết như một phản hồi khác với bạn Ý về cái cột đồng Mã Viện trên!
Nội dung bài viết của tôi như sau:
“Tôi lại phải viết những điều mà đúng ra mình không có đủ hiểu biết để viết! Nhưng nói thẳng ra, tôi viết phản hồi đến bạn vì mến phục tấm lòng của bạn Ý đối với văn hóa Việt, muốn lưu lại những điều mình biết cho thế hệ sau cùng biết, sau khi bạn đã khổ công sưu tầm rồi soạn thành loạt bài biên khảo về người Việt cổ, trong đó có bài về đồng trụ Mã Viện!
Trong bài viết, bạn Ý đã kết luận rằng truyền thuyết đồng trụ Mã Viện (với lời ghi “Đồng trụ chiết Giao Chỉ diệt”) chỉ đáng được xem là chuyện dã sử truyền khẩu qua các đời mà thôi…! Thật ra các tác giả người Tàu tuy có viết về việc cắm mốc biên giới (mới chiếm được) từ thời Hán bằng trụ đồng hay thói quen (chắc cũng phải có lệnh vua) của các quan tướng Trung Quốc cắm trụ đồng tại vùng đất mà mình đã chiến thắng… nhưng chuyện cái trụ đồng Mã Viện với câu chữ như trên đã được họ viết khá “mù mờ”, không biết có phải là chuyện thật?! Thế mà hai quyển sử của người Việt là An Nam chí lược và Đại Việt sử ký tòan thư lại có ghi chuyện này. Và tới cụ Trần Trọng Kim khi soạn Việt Nam Sử Lược lại chép chuyện này vào sách để học trò VN đọc và học!
Tôi nghĩ cũng giống trường hợp nơi khởi nghĩa của Hai Bà Trưng mà bạn Ý đã bàn. Có thể mặc dầu các sử gia Việt cũng có nghĩ tới vùng phía Nam sông Dương Tử, nhưng họ vẫn chọn viết đó là Mê Linh, quê hương của hai bà, ở gần thành Thăng Long, bên kia sông Hồng.
Khi Lê Văn Hưu soạn bộ Đại Việt sử ký vào đời Trần thì lúc ấy phạm vi đất nước ta chỉ quanh quẩn không xa vùng châu thổ sông Hồng với thành Thăng Long ở ven sông. Nhấn mạnh cuộc khởi nghĩa của hai bà ở tại vùng đất đó có thể là chủ ý của tác giả muốn gợi ý lòng yêu quê hương đất nước của người dân Việt phải chính là yêu cái vùng đất gần gũi đó, không ở đâu xa! Như vậy nếu xưa kia tổ tiên ta có ở vùng Động Đình Hồ (thuộc trong sâu đất Trung Quốc ngày nay) thì chuyện cũng… xưa rồi, không quan trọng lắm khi cần phải tập trung chiến đấu bảo vệ đất nước?!Vua Quang Trung là bậc anh hùng cái thế mới dám đòi lại vùng Lưỡng Quảng chứ có ai nhắc tới chuyện đòi đất (đang là của Trung Quốc) đó đâu!
Cùng ý đồ như vậy, chuyện đồng trụ với lời hăm dọa “Đồng trụ chiết Giao Chỉ diệt” của Mã Viện có thể cũng là lời nhắc đến sự ngạo mạn của kẻ xâm lăng. Học giả Trần Trọng Kim có thể cũng nghĩ đó không là chuyện thật nhưng cụ cũng ghi vào sử … nhằm nhắc nhở con cháu phải nhớ tới kẻ thù lâu đời và phách lối đó?!
Thật ra tôi nghĩ nói chung, không chỉ ở Việt Nam mà sử gia các nước trên thế giới đều không thể “thành thật” hoàn toàn khi viết sử! Thế nào sử của người Do Thái và của người Palestine cũng có chỗ viết khác nhau về một số sự kiện. Trong cuộc chiến Thái Lan - Campuchia hiện nay, vùng đất mà họ đang tranh chấp sẽ được viết khác nhau trong sử của họ. Ông Tàu thì khỏi nói, sử của họ về Tây Tạng, Tân Cương, Mãn Châu và các nước Đông Nam Á… chắc chắn sẽ được viết theo ý họ chứ không hoàn toàn như sự thật!
Vậy thì một lần nữa, tôi xin lỗi bạn Ý vì tuy nghĩ rằng bài biên khảo của bạn có tính thuyết phục cao, nhưng tôi vẫn cho rằng… cứ để nguyên sách sử như vậy!
Đáng lẽ tôi gửi riêng bài này đến bạn Ý như một kiểu phản hồi với tác giả sau khi đọc tác phẩm. Nhưng tôi gửi chung lên diễn đàn lớp, như một cách giới thiệu với lớp một biên khảo công phu đáng đọc của bạn mình, của một người (đúng ra là hai người, phải kể cả vợ của bạn, chị Quý Linh) mặc dầu đã mang quốc tịch Mỹ, vẫn còn rất nặng lòng với dân mình và nền văn hóa truyền thống của nước mình!”.
Lại cũng là chuyện Sử học, mình biết tới đâu thì viết tới đó thôi!
Tháng 8/ 2025
Nhận xét
Đăng nhận xét